Waar of niet waar: in vergelijking met drums is het opnemen van zang gemakkelijk, je gebruikt immers maar een microfoon. De stelling is misschien waar als je kijkt naar het aantal sporen en de hoeveelheid plugins die nodig zijn voor een goed geluid, maar daar houdt het ook wel op. De leadvocal is het belangrijkste instrument om het liedje te communiceren. Elk detail, elke nuance kan daarbij helpen. Daarom stel je alles in het werk om de zang zo goed mogelijk op te nemen. Hierbij 5 tips.
1. Neem droog op
Het opnemen van akoestiek is in zekere zin link: als de reflecties van de ruimte eenmaal in het signaal zitten, krijg je ze er nooit meer vanaf. Bovendien komt er later in de mix vaak compressie op de zang, waardoor de zachte ingrediënten in het geluid harder worden. Ná compressie kunnen er dan reflecties tevoorschijn komen die je tijdens de opname nog niet had gehoord. Omdat je op die manier geen keuze meer zou hebben, is het raadzaam om de vocals droog op te nemen. In de mix kun je op een droog zangsignaal gemakkelijk een beetje kunstmatige galm zetten.
Een droog geluid krijg je door de opnameruimte zoveel mogelijk te voorzien van verschillende absorberende materialen. De wand achter de vocalist is het belangrijkst: reflecties uit de ruimte kaatsen namelijk tegen de achterwand, om vervolgens over de schouders van de zanger in de gevoelige kant van de mic terecht te komen! Die achterwand kun je dempen met akoestische panelen. Of, als je in een slaapkamer opneemt, met gordijnen, matrassen, of een kapstok met jassen. Een andere oplossing is het SE Electronics Reflection Filter. Dat is een halfrond absorberend paneel, dat om de microfoon heen staat. De constructie zorgt ervoor dat het geluid van de zang zo dicht mogelijk bij de bron wordt geabsorbeerd, waardoor er minder geluid in de ruimte terecht komt. Op het plaatje hieronder zie je een wat nieuwer alternatief voor het Reflection Filter: de Aston Halo, die voor 70% gemaakt is van van gerecyclede PET-flessen.
Aston Halo.
2. Kies een microfoon die bij de stem past
Wat voor de ene vocalist de beste microfoon is, hoeft voor een ander niet de beste te zijn. Een vrouwenstem in een hoog register spreekt de microfoon op een andere manier aan dan een mannenstem in een laag register. Bovendien maakt de vocal maakt deel uit van de mix. Hoe deze zich verhoudt tot de rest van de instrumenten, wordt voor een groot deel bepaald door de microfoonkeuze. Wat solo het beste zanggeluid is, hoeft in de mix niet noodzakelijkerwijs het beste zanggeluid te zijn! Experimenteren is dus het devies.
Vanwege het proximity-effect ligt de keus voor een niermicrofoon (of 8 in het geval van een ribbon) het meest voor de hand. Ook niet onbelangrijk is het genre van de muziek: voor trap- en R&B-achtige muziek kan een helder klinkende microfoon goed werken, terwijl voor rock en alternatieve muziek een ronder klinkende klinkende mic beter geschikt kan zijn.
Het goede nieuws: hoewel de klassieke zangmicrofoons duizenden euro’s kosten, kunnen goedkope mics voor bepaalde vocalisten toch beter blijken te werken. Beroemd voorbeeld is Michael Jackson's Thriller album; daar werd de zang opgenomen met de (relatief goedkope) Shure SM7. En, hoewel bedoeld als podiummic, zul je nog verbaasd staan van het geluid van de rond de honderd euro kostende Shure SM58. Het verschil met z’n duurdere concurrenten kun je beschrijven als brutaal versus beleefd.
3. Gebruik een goede microfoontechniek
Oftewel, maak gebruik van het proximity-effect. Voor zachte passages kan het mooi zijn om in de microfoon te kruipen, dus met je neus in het popscreen. Dat overigens een afstand van zo'n 3-10 cm tot de microfoon heeft. Die afstand zal resulteren in een warm geluid: het extra laag zorgt ervoor dat de middenfrequenties niet meer gemeen klinken. Met close-miking hoor je bovendien alle mooie kraakjes en bijgeluidjes. De ultieme communicatie, alsof de vocalist in het oor van de luisteraar zit. Bij harde passages neem je als vocalist wat afstand, tot wel een meter. Niet alleen voorkom je daarmee vervorming, ook zullen de hogere, dunnere klanken minder eng of genadeloos klinken. Dat komt doordat er onderweg hoge frequenties verloren gaan en er reflecties uit de ruimte worden toegevoegd, waardoor het geluid voller wordt.
4. Gebruik een popscreen
In een microfoon ontstaat vervorming zodra de lucht van medeklinkers als ‘p’ en ‘b’ het membraan van de microfoon bereikt. We noemen dat plops of plosives. Popscreen to the rescue! Een popscreen is een fijnmazig stukje kunststof, waarin de luchtstroom wordt gebroken. Bij ribbonmicrofoons, die extra gevoelig zijn voor wind, kan het nodig zijn er zelfs twee te gebruiken. In tegenstelling tot wat sommige mensen denken, dient een popscreen dus niet om s-klanken te verminderen.
5. Let op S-klanken
Nu we het toch over s-klanken hebben: heeft de zang harde essen, dan wordt het geluidsbeeld onrustig. Ook kan een teveel aan sibilance verderop in de keten tot vervorming leiden, bijvoorbeeld bij uitzending op de radio of bij het afspelen van vinyl. De ene vocalist heeft er meer last van dan de andere, de hoeveelheid essen kan bij dezelfde vocalist zelfs per dagdeel verschillen. Ook bevat de ene songtekst meer essen dan de andere. Hoewel er in de mix allerlei technieken zijn om essen tegen te werken, gaat dit al snel ten koste van de klank. Daarom is het een goed idee om al tijdens de opname op de essen te letten. Je zult merken dat de ene mic er meer last van heeft dan andere. Het kan een reden zijn om een condensatormicrofoon in te vervangen voor een ribbon. Een fysiek trucje is om een potlood met elastiek vast te maken aan de mic, zodanig dat het potlood recht voor het membraan zit (plaatje onder). Let er wel op dat je geen kostbare klank kwijt raakt. En het kan nog goedkoper: vraag de vocalist het gaatje tussen zijn/haar voortanden dicht te plakken met een stukje kauwgom!
Potlood tegen mic: helpt tegen de essen.
Experimenteer als je durft
Ben je zeker van je zaak en leent de muziek zich voor experiment, dan kun je de vocal door een gitaarversterker, stompbox of Lesliebox halen. Of deze in een bijzondere ruimte opnemen, zoals een badkamer of toilet. Door dit soort keuzes in een vroeg stadium te maken, geef je richting aan een productie, dat werkt inspirerend voor alle betrokkenen. Toch is er ook een goede reden om te beginnen met een clean signaal: een hifi geluid laat zich gemakkelijker lofi maken dan omgekeerd!
Top-3 zangmicrofoons
1. Neumann: U47, U67, U87. AKG: C12, C414. Sony C800G
2. Een ribbon, zoals de Coles 4038 of Neve RNR-1
3. Voordelige keus: Shure SM7B, AT2020, sE Electronics 2200A, Rode NT1, Shure SM58
Na de opname breekt een zeker zo intensief traject aan: de mix. Om zang goed te laten klinken in de mix, zijn effecten als EQ, compressie, galm, delay en automatisering essentieel. In het boek 'Muziekproductie - Opnemen, Mixen en Masteren' lees je hoe professionals die effecten toepassen. Bestel het boek nu hier!
Dit is het eerste artikel uit een serie van drie. Check ook:
Deel II: Gain, compressie en effecten
Deel III: Betere performance door de juiste technische aanpak
